Je kunt kiezen voor oliën die bijdragen aan ontspanning of juist activering. Heb jij of heeft een van je huisgenoten last van de luchtwegen? Er zijn oliën die klachten als benauwdheid, hoesten en luchtwegontstekingen kunnen bestrijden of kunnen zorgen voor een diepere ademhaling. Er zijn zoveel mogelijkheden en redenen om essentiële oliën te verdampen. Belangrijk is dat je daarmee jezelf en je huisgenoten een goede dienst verleent.
Luchtkwaliteit slechter dan je denkt
De lucht in huis is vaak slechter dan je denkt. Vaak slechter dan de kwaliteit van de buitenlucht. Het lijkt alsof de binnenlucht steeds minder zuurstof bevat en meer en meer toxische stoffen. En dan te bedenken dat we maar liefst negentig procent van ons leven binnenshuis doorbrengen. Door onder andere gebrek aan ventilatie, isolatie (of een teveel hieraan), vocht, aanwezigheid van huisdieren en huisstofmijt, chemische stoffen, microben (schimmelsporen, bacteriën en virussen) wordt de binnenlucht vervuild. Door de juiste essentiële oliën te verdampen, wordt de omgevingslucht op een natuurlijke manier verfrist.
Onderzoek naar de voordelen van verdamping
Er zijn de laatste jaren veel studies verschenen en er zijn aanwijzingen dat geuren van natuurlijke essentiële oliën een bijdrage kunnen leveren aan de gezondheid. Men staat toch ver van de natuur af wanneer men moet werken in een omgeving zonder natuurlijke geuren. Er zijn theorieën die een verband leggen tussen de sterke toename van ‘westerse’ aandoeningen als astma en allergieën en een gebrek aan bepaalde natuurlijke prikkels. Tot deze prikkels worden ook essentiële oliën gerekend. Een overtuigend voorbeeld toont een onderzoek in het natuurpark Paneveggio in Noord-Italië. Maar dit zal zeker ook gelden voor veel andere kuurcentra (zoals Davos in Zwitserland). In het gezonde klimaat van het park worden voornamelijk patiënten met longproblemen behandeld. Maar ook huidproblemen, atherosclerose, hart- en herseninfarcten worden in deze omgeving positief beïnvloed.
Hoog gehalte essentiële oliën in de lucht
De geneeskrachtige werking van deze bergregio is terug te voeren op het hoge gehalte aan natuurlijke essentiële oliën in de lucht. Dit gehalte is vooral afkomstig van naaldbomen: de voornaamste bestanddelen in naaldoliën, vooral terpenen en esters, laten zich in zulke concentraties zien die gelijk staan met verdamping van in de salon of in huis. Een gelijk effect kan men ook zelf in de eigen bossen vaststellen: de natuurlijke geur van boslucht laat ons dieper en vrijer doorademen. Dat geldt zelfs voor mensen die normaal overgevoelig op geurstoffen reageren.
Geurbehoefte
We hebben geuren nodig. Een ‘geurdode’ kamer werkt in dit geval hetzelfde als een totaal geluidloze kamer of een kamer zonder licht: we voelen ons van onze zintuigen afgesneden en raken onze oriëntering kwijt tot duizeligheid aan toe. Studies tonen duidelijk aan dat essentiële oliën mede voor ons welzijn zorgen, en mee kunnen helpen stress af te bouwen en ontspanning te bevorderen. Zo werd bijvoorbeeld in het Duitse Institut für Ernährungsforschung (DIfE) aangetoond dat veel bestanddelen van essentiële oliën onze feromoonreceptoren kunnen activeren. Zelfs kleine concentraties in de lucht kunnen onze stemming beïnvloeden. Het onderzoek levert een mogelijke verklaring waarom de geur van citrusvruchten, vooral grapefruit, zo opmonterend werken. Ook een andere waarneming wordt door deze studie ondersteund: grote mensenmassa’s, bijvoorbeeld in winkelcentra, warenhuizen of vliegvelden, werden door begeuring van de gebouwen met natuurlijke essentiële olie verdraagzamer.
Minder angst bij tandarts
In een Oostenrijks onderzoek uit 2005 bleek dat de geur van sinaasappelolie en lavendelolie angsten bij patiënten in een tandartspraktijk verbetert en dat de gebruikte geuren duidelijk de stemming verbeteren en ontspanning bevorderen. Het Institut für Medizinische Psychologie van de Ludwig-Maximilians-Universität München onderzocht de werking van sinaasappel- en lavendelolie (bij ouderen met een gemiddelde leeftijd van 80 jaar met een duidelijk verminderd reukvermogen). Er kon aangetoond worden dat beide geuren een positieve werking hadden op depressie, welbevinden en slaapkwaliteit. Op al deze drie criteria werd een significante verbetering geconstateerd in vergelijking met een placebo. De psychische werking van essentiële olie is dus niet alleen maar een psychologisch effect; met andere woorden: hun werking is geen ‘inbeelding’.
Rustiger gevangenen
Ook een proef in de gevangenis van Rotterdam (2008) heeft een positief resultaat opgeleverd. Gedetineerden waren duidelijk rustiger door de verdamping van sinaasappelolie. Naast deze rustgevende en zuiverende werking zorgen essentiële oliën ervoor dat microben (vooral schimmels en bacteriën) in de lucht sterk worden verminderd. Zo wordt de hoeveelheid ziekmakende microben die we inademen of aanraken verminderd en ons afweersysteem dus minder belast. In de laatste drie jaar is er veel onderzoek gedaan naar luchtzuivering door essentiële oliën. Dit onderzoek toont aan dat vooral de kleinste terpeenverbindingen in de lucht sterk microbendodend werken.
Essentiële oliën in het ziekenhuis
Ook in ziekenhuizen zijn bacteriën en schimmels een voortdurend probleem. Essentiële oliën in de lucht kunnen deze besmetting verminderen. Afgelopen jaar is er een studie gedaan op twee afdelingen in een Oostenrijks ziekenhuis met in totaal 1.227 bedden. De concentratie bacteriën werden voor en na de verdamping gemeten. Voor de verdamping is een mengsel van citroen en zilverspar gebruikt. Vooral in de eerste twee uren van de verdamping werden de concentraties bacteriën en schimmels met respectievelijk 40 procent en 30 tot 60 procent gereduceerd. Vooral monoterpenen hebben deze functie, zoals de oliën van citroen en zilverspar.
Natuurlijk, ‘natuurlijk’ en synthetisch
Essentiële oliën zijn kostbaar en moeten daarom gericht en bewust worden ingezet. Daar tegenover staat de grote stroom synthetisch samengestelde geurstoffen die overal terug te vinden zijn. Ook cosmetica loopt over aan synthetische geurstoffen en zelfs onze voedingsmiddelen kunnen blijkbaar niet meer verkocht worden zonder toegevoegde synthetische aroma’s. Zelfs als er ‘natuurlijke geurstof’ op de verpakking staat, is het vaak niet natuurlijk: volgens EU-regels mogen ook zogenaamde enzymatische of bacterieel geproduceerde aroma’s/geurstoffen ‘natuurlijk’ heten. Maar in de natuur komen deze stoffen helemaal niet voor: de enzymatische reacties of de bacteriële productie in de destilleerkolven van de geurstofindustrie zijn niet identiek aan de processen in de plant. En mogelijke bijproducten uit dit proces kunnen ook in het eindproduct terechtkomen. De gevolgen voor de gezondheid op lange termijn zijn bij synthetische geurstoffen nog nauwelijks onderzocht. Vooral de wisselwerkingen van de verschillende stoffen bij elkaar zijn nog onbekend. Werkingen en bijwerkingen van natuurlijke essentiële oliën zijn al lange tijd bekend en berusten ook op honderden jaren ervaring.
Welke oliën zou je kunnen gebruiken?
Alle citrusoliën en naaldoliën (zoals den, jeneverbes, zilverspar en cipres) zijn fantastische luchtzuiveraars en verbeteren de sfeer. Ook oliën als eucalyptus, pepermunt en lavendel hebben duidelijke voordelen. Ze verbeteren de luchtwegen of bevorderen de ontspanning. Zoals hierboven al is gezegd, is de zuivere lucht in kuuroorden zoals Davos in Zwitserland mede te danken aan de essentiële oliën die door de aanwezige dennenbossen worden uitgeademd. Een andere groep bestanddelen in essentiële oliën die effectief de lucht kunnen zuiveren, zijn oliën met fenolen, zoals tijm en oregano. Het zijn sterk ruikende oliën die je voor gebruik in de verdamper goed kunt vermengen met frisse citrusoliën. Of gebruik lavendel voor een heerlijke ontspannen sfeer. Lavendel is de laatste jaren goed onderzocht en blijkt een goede olie bij stress, slapeloosheid en sombere gedachten. Lavendel vermindert duidelijk onrust. Als je voor de verdamping van de essentiële oliën een ultrasone verdamper gebruikt, breng je ook vocht in de ruimte en het helpt om fijnstof uit de lucht te halen.
tekst: drs. Harmen Rijpkema*
Met dank aan Stichting SANGO (www.stichtingaromatherapie.nl)
*Drs. Harmen Rijpkema is academisch geschoold in de culturele en medische antropologie. Hij heeft ruim dertig jaar ervaring met aromatherapie. Als docent aromatherapie geeft hij cursussen en opleidingen bij Stichting Aromatherapie (SANGO) en aan verschillende onderwijsinstellingen in Nederland. Hij is auteur van boeken, monografieën en artikelen over het onderwerp.
Literatuur:
- Douwes, J. et al – Allergy; European Journal of Allergy & Clinical Immunology 2007; 62 (10): 1158-1165 en European Respiratory Journal 32, 603, 2008
- Eidt, J. – Der Einfluss etherischer Őle auf die Stimmung, das Schlafverhalten und die Lungenfunktion von älteren Menschen. Vergleich von Lavendel- und Orangenduft in einer placebokontrollierten Studie. Dissertation, Medizinische Fakultät der Ludwig-Maximilians-Universität München 2008)
- Flamm, I. – Der Einsatz von Duftstoffen als Bestandteil des multisensualen Marketings am Beispiel von Messen (Diplomarbeit), Hochschule der Medien, Stuttgart 2007
- Lanzerstorfer, A. et al - The influence of air-dispersed essential oils from lemon (Citrus limon) and silverfir (Abies alba) on airborne bacteria and fungi in hospital rooms – Journal of Environmental Science and Health. Part A, Toxic/hazardous substances & environmental engineering 2019; 54 (3): 256 – 260
- Lehrner, J. et al – Ambient odors of orange and lavender reduce anxiety and improve mood in a dental office. Physiology & Behavior 2005; 86: 92-95.
- Rijpkema, H. – Aromecum, van Absint tot Zonnebloem. 9de druk, 2019.
- Shirokova, E. et al – The human vomeronasal type-1 receptor family – detection of volatiles and cAMP signalling in HeLa/Olf celles. The FASEB Journal 2008; 1416-1425
- Tonidandel, L. et al – SPME in the detection of BioVOC’s: Monitoring the Paneveggio Natural Park, Veröffentlichung des Messgeräteherstellers Sigma-Aldrich, Buchs (Schweiz), im firmeneigenen Magazin Reporter Volume 31, May 2008
