Darmflora dus; "Hoewel microbiota een betere term is, want die beschrijft de verzameling van microben, waaronder bacteriën. Deze zijn vooral in de darmen te vinden, maar zitten ook op onze huid. Ze spelen een cruciale rol bij onze gezondheid," aldus de Vos.
Bacteriën zijn belangrijk
Bacteriën zijn veel belangrijker dan gedacht. Professor de Vos: "Ons DNA ligt vast; dat kun je niet eenvoudig beïnvloeden. Voor microben ligt dat anders: je kunt wel wat doen aan de hoeveelheid en het soort bacteriën. Zo reageren onze darmbacteriën op onder meer voeding en zelfs op beweging. Door die aan te passen kun je het immuunsysteem en dus je gezondheid – ook die van de huid – positief beïnvloeden."
Wat verstaat u onder een microbioom?
"Bij een microbioom gaat het om alle micro-organismen die in en op ons lichaam wonen met al het genetische materiaal dat zij bij zich dragen. Bacteriën zijn in aantal de meest belangrijke micro-organismen in en op ons lichaam. Je vindt ze overal: op onze huid en met name in onze darmen. Bijzonder is dat we zelfs meer bacteriën hebben dan lichaamscellen."
Uit uw onderzoek blijkt dat je bacteriën kunt inzetten om de kwaliteit van voeding te beïnvloeden.
"Dat klopt: je kunt melkzuurbacteriën inzetten om de productie van onder meer vitaminen, smaak- en zoetstoffen te verbeteren. En we onderzoeken hoe je bepaalde belangrijke darmbacteriën in een pil kunt stoppen om zo de gezondheid van je darmen en mogelijk van je huid positief te beïnvloeden. Ik verwacht dat we die over een jaar of twee hebben."
Er zijn toch al yoghurts die op de gezondheid werken?
"Er zijn inderdaad verschillende drinkyoghurts die je bij de supermarkt kunt kopen. Ook zijn er supplementen met hoofdzakelijk melkzuurbacteriën erin die bij de schoonheidsspecialist, drogist of apotheek verkrijgbaar zijn. Dan gaat het om zogeheten probiotica. Maar die werken jammer genoeg (nog) niet altijd. Dat komt doordat de toegevoegde bacteriën niet per se dié organismen zijn die in onze darmen effect sorteren. Een voordeel is wel dat het ook geen kwaad kan ze te nuttigen."
Zijn er bacteriën die huidaandoeningen verbeteren?
"Er is al veel onderzoek gedaan naar welke bacteriën huidaandoeningen veroorzaken. We kennen bepaalde soorten die meer op de huid van mensen met onder andere acne, psoriasis, een allergie of eczeem gevonden worden. Maar tot nu toe is er geen wetenschappelijk bewijs dat er bacteriën zijn die je kunt inzetten om een ziektebeeld verbeteren."
Acne is een aandoening waarbij bacteriën, hormonen en verhoorning en zuurgraad van de huid een rol spelen. Er is een (kleine) studie die aantoont dat yoghurt iets tegen acne kan doen (1). Klopt dat volgens u?
"Een aantal jaren geleden werd een yoghurt die huidaandoeningen zou verbeteren groots gelanceerd. Het werkte echter niet en de verkoop ervan stortte daarom in (2). Er zijn wel aanwijzingen dat 'goede' bacteriën ontstekingen in de huid kunnen remmen. Maar het is nog niet bekend welke bacteriën dat zijn en hoeveel je bijvoorbeeld in een crème kunt stoppen om zo acne aan te pakken. Wel doodt een bepaald enzym, lysostaphine genaamd, inderdaad de Staphylococcus aureus bacterie (3) en andere stafylokokken. Dat zou gebruikt kunnen worden, maar ik ken geen rapportage over de effectiviteit ervan."
Er is wel een bacterie bekend met een positief effect op de gezondheid: de door u ontdekte afslankbacterie.
“Het mooie is dat (bijna) iedereen deze bacterie, Akkermansia muciniphila geheten, van nature in zijn lichaam heeft. Een aantal jaren geleden hebben we bij muizen gevonden dat deze bacterie de effecten van obesitas en diabetes type II vermindert (4, 5). De afslankbacterie bleek zelfs de negatieve effecten van een vetrijk dieet helemaal teniet te doen. Maar mensen met overgewicht hebben er vaak een tekort aan. Als zij deze bacterie innemen, zo vermoeden wij, zou de darmmicrobiota zich herstellen, waardoor zij beter beschermd zijn tegen een vetrijk dieet en mogelijk kilo’s verliezen. We denken dat alleen het slikken ervan niet genoeg is: zij moeten ook gezonder gaan eten en meer gaan bewegen."
De bacterie is nog niet te koop, al worden er wel proeven mee gedaan. Wat zou je - naast meer beweging - kunnen eten om hetzelfde effect te bereiken?
"Groenten, fruit en peulvruchten zijn belangrijk en met name veel vezels is het devies. En eet vooral gevarieerd! Zorg er wel voor dat je minder vlees nuttigt, vooral de rode variant. Bewerkte producten zijn ook niet echt gezond. De afslankbacterie sec is nu nog niet te koop, maar ik verwacht dat hij in de toekomst als supplement verkrijgbaar is. En misschien ook in repen of in yoghurtdrank (6).”
U vertelt dat er een bepaalde bacterie is die berucht is vanwege de wondinfectie die hij bij brandwonden kan veroorzaken. Hoe zit dat?
"Deze zogenaamde Pseudomonas aeruginosa is moeilijk te bestrijden omdat hij resistent is tegen de meeste soorten antibiotica. Onderzoek (7) heeft uitgewezen dat bepaalde bacteriofagen (dat zijn bacteriële virussen) in sommige gevallen kunnen helpen die besmetting te bestrijden. Dan gaat het om lokaal aangebrachte bacteriofagen die als het ware via biologische oorlogsvoering de wondinfectie te lijf gaan."
Wat zijn bacteriofagen?
Bacteriofagen zijn virussen die bacteriën kunnen doden. Ze werken anders dan antibiotica en zijn heel specifiek. En omdat er steeds meer antibiotica niet meer werken zou je bacteriofagen kunnen inzetten om infecties te behandelen. Het is waarschijnlijk de toekomst, maar de specificiteit van bacteriofagen is ook hun beperking en onze kennis over hun toepassing bij behandeling van infecties is nog beperkt."
De wereldwijd gerespecteerde biochemicus professor Willem de Vos is meer dan 30 jaar hoogleraar Bacteriële Genetica en Microbiologie geweest in Universiteit Wageningen waar hij nu Distinguished Professor is. Hij is ook deeltijdhoogleraar bij de medische faculteit aan de Universiteit van Helsinki. Hij heeft meer dan 700 wetenschappelijke artikelen geschreven, is benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en kreeg de gerenommeerde Spinoza Award.
- https://www.gladskin.nl/pages/technologie
- www.dairyreporter.com/Article/2009/02/03/Beauty-yoghurt-turns-ugly-for-Danone
- Staphylococcus aureus is een bacterie die bij veel mensen voorkomt, vooral op de huid en in de neus. De bacterie veroorzaakt normaal gesproken geen ziekte, maar bij beschadiging van huid of slijmvliezen kunnen infecties ontstaan. (Bron: RIVM)
- www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23671105
- www.c2w.nl/nieuws/bacterie-als-afslankmiddel/item11621
- https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/dossiers/voeding-en-ziekten/obesitas-2.htm
- www.wur.nl/nl/nieuws/Nieuwe-spin-off-A-Mansia-pakt-overgewicht-en-obesitas-aan.htm
- www.medbc.com/annals/review/vol_3/num_4/text/vol3n4p262.htm
Interview: Lizet van Triet
