Sommige mineralen heeft het lichaam in maar zeer kleine hoeveelheden nodig. Eén daarvan is selenium. De andere zijn onder meer ijzer, zink, koper, mangaan, chroom en jodium. Deze mineralen worden daarom ook wel ‘spoorelementen’ genoemd. Toch zijn ze van vitaal belang voor onze gezondheid. Het is daarom best verontrustend dat drie spoorelementen al jarenlang onder druk staan in het Nederlandse voedingspatroon: ijzer, zink en selenium. De Voedselconsumptiepeilingen (VCP’s) van het RIVM laten al decennialang zien dat maar een klein deel van de Nederlanders eet volgens de Schijf-van-Vijf van het Voedingscentrum. Maar zelfs wie strikt eet volgens deze Schijf-van-Vijf, riskeert tekorten aan ijzer, zink en selenium.
Verschraling
Tekorten aan selenium lijken wijdverbreid. De voornaamste oorzaak: verschraling van de Nederlandse land- en tuinbouwgronden. In 2008 werd bekend dat vanaf 1988 de aanwezigheid van vitaminen en mineralen in de zogenaamde ‘volle grond groente’ fors is teruggelopen, soms met meer dan 50 procent. Uit onderzoek van de Consumentenbond blijkt dat onze groente nauwelijks nog selenium bevat. In de hele wereld loopt het gehalte aan mineralen en vitaminen in de voeding terug, onder meer als gevolg van plantenveredeling. Maar in Nederland lijkt dit proces sneller te gaan dan elders. Volgens deskundigen komt dit voor een belangrijk deel door het injecteren van mest in onze landbouwgronden. Nederlandse grondonderzoeklaboratoria hebben vastgesteld dat het gehalte aan mineralen in onze bodem zich inmiddels onder het streefniveau bevindt. Ook de voedingsindustrie levert een bijdrage aan de verarming van onze voeding. De supermarkten liggen vol met hoog bewerkte, geraffineerde producten die vooral ‘aantrekkelijk’ moeten zijn voor de consument. Alles wordt hieraan ondergeschikt gemaakt, óók de voedingswaarde.
Kampioen: paranoot
In heel Noordwest-Europa is de seleniumvoorziening aan de lage kant. In 2018 bleek uit een onderzoek onder de Britse bevolking dat vooral vrouwen en jongvolwassenen een te lage inname hebben van vitaminen en mineralen. In deze analyse van de ‘UK National Diet and Nutrition Survey’ ging het om de periode 2008 tot 2014. Meer dan drieduizend Britten vulden in deze periode in wat ze aten en dronken gedurende vier opeenvolgende dagen. Met de inname van selenium bleek het slecht gesteld: de helft van de vrouwen en een kwart van de mannen kreeg via de voeding minder selenium binnen dan de aanbevolen ondergrens. Er is geen reden om aan te nemen dat de situatie in ons land rooskleuriger is.
Verhoogd risico
Bepaalde groepen lopen sowieso een verhoogd risico, omdat hun voeding vaak arm is aan selenium: veganisten, vegetariërs en ouderen. Verschillende voedingsmiddelen zijn relatief seleniumrijk, zoals noten, gevogelte, zonnebloemzaden, lever, eieren en vis. Ook volkorenbrood, knoflook, paddenstoelen en rood vlees zijn leveranciers. Maar de paranoot is de onbetwiste ‘selenium-kampioen’. Twee tot vier paranoten zijn al voldoende voor de dagelijkse hoeveelheid selenium. Eet echter niet meer dan zes paranoten per dag, want kun je te veel binnenkrijgen van het mineraal. Dit heeft te maken met de smalle bandbreedte van selenium: de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) en de toxische dosis liggen niet ver van elkaar. De ADH in Nederland is voor volwassenen 70 microgram. Bij 300 microgram per dag kunnen echter al toxische verschijnselen optreden zoals verlies van haar, nagels en tanden, huidafwijkingen en aandoeningen van het zenuwstelsel.
Kampioen selenium: paranoten.
Late ontdekking
Ruim zestig jaar geleden werd selenium zelfs nog uitsluitend beschouwd als een zeer toxisch element. Pas in 1957 veranderde deze opvatting radicaal. Geringe hoeveelheden selenium in de voeding bleken onmisbaar voor het handhaven van de gezondheid van mens en dier. Het was dr. Klaus Schwarz van de Amerikaanse National Institutes of Health (NIH) die de essentiële eigenschappen van selenium ontdekte. Er werd aangetoond dat de lang gezochte ‘factor 3’, een stof die bescherming biedt tegen levernecrose, in feite een wateroplosbare organische seleniumverbinding was. Vanaf dat moment wierpen wetenschappers zich op het spoorelement, waardoor er nu relatief veel kennis is over selenium. Zo staat vast dat het een belangrijke antioxidant is, die onder meer zware metalen zoals kwik en lood kan binden en verwijderen uit het lichaam. Daarnaast speelt selenium een rol bij de groei en het functioneren van hersenen, zenuwstelsel en immuunsysteem. Ook houdt selenium de spieren gezond en ondersteunt het het hart en de bloedvaten. Daarnaast is het onmisbaar voor de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen. En: het is van belang voor de gezondheid van huid en haren, wat de EU heeft bevestigd in officiële gezondheidsclaims.
Selenium; slik je bij of eet je liever een paar paranoten?
Oorspronkelijke tekst: Toine de Graaf, ingekort door de redactie van BeautyWeb
Lees ook: Een gezonde en stralende huid met K2 en Eet je huid mooi.
